Postępy Fizyki 62 (5)

Niniejszy numer Postępów Fizyki zawiera m.in. artykuły, wspomnienia, kroniki etc. Na początek Lidia Smentek w swoim pierwszym artykule przedstawia osobę i dzieło polsko-żydowsko-amerykańskiego fizyka Alberta Abrahama Michelsona jako giganta, który położył podwaliny pod fizykę współczesną. Uczynił to w tym sensie, że negatywny wynik przeprowadzonego przez Michelsona i Morleya eksperymentu zaprojektowanego na wykazanie istnienia eteru jako substancji przenikającej Wszechświat i w której może poruszać się światło, posłużył Einsteinowi przy wyprowadzaniu obu teorii względności: szczególnej i ogólnej do przyjęcia fundamentalnego założenia, że prędkość światła jest stała w próżni i niezależna od kierunku jego rozchodzenia się i od ruchu źródła światła. Trzeba tu podkreślić, że wszechstronne potwierdzenie doświadczalne prawdziwości obu teorii Einsteina, np. w świetnym funkcjonowaniu GPS, stanowi zarazem potwierdzenie przyjętego przez Einsteina założenia, mimo że wyniki eksperymentu Michelsona i Morleya i podobnych eksperymentów przeprowadzonych przez ich następców przewidywały pewne, choć małe możliwości istnienia eteru. Tak więc to odważne założenie Einsteina, tj. przyjęcie że eter nie istnieje, znalazło swoje ostateczne uzasadnienie w zgodności jego teorii z doświadczeniem. Artykuł ten napisała Autorka w formie kontrapunktu dwóch wątków mających swoje korzenie w amerykańskim mieście Annapolis. Pierwszym wątkiem jest rozwój w USNA geniuszu A. A. Michelsona imigranta z Polski urodzonego w Strzelnie, drugim zaś historia roli Annapolis jako portu przeładunkowego niewolników przywożonych głównie z Afryki (taki amerykański Umschlagplatz). W drugim swoim artykule Lidia Smentek przedstawia rozmowę z nauczycielem Zespołu Szkól Licealnych w Strzelnie Tomaszem Kardasiem pasjonatem i kolekcjonerem pamiątek dokumentujących życie i geniusz Michelsona. W kolejnym artykule Zygmunt M. Galasiewicz znakomity fizyk polski, twórca szkoły naukowej teorii cieczy kwantowych opisuje swoje wspomnienia z okresu 1989 - 2009, poprzedzając je przeglądowym opisem czasów od urodzenia (1926 rok, na Wołyniu, a więc Kresowianin) do tego okresu, który jest zasadniczym przedmiotem jego artykułu. Jego działalność naukowa, a także administracyjno - organizacyjna i społeczno - polityczna miała w swym tle nierzadko tragiczne wydarzenia w kraju, które często wysuwały się z tła na pierwszy plan. Wspomnienia napisane są językiem niezwykle żywym i barwnym i ukazują Człowieka, Uczonego i Patriotę niezwykle sugestywnie. Karol I. Wysokiński w swoim głębokim artykule celebrując stulecie nadprzewodnictwa ukazuje jego historię i podkreśla, że wciąż teoria nadprzewodnictwa wysokotemperaturowego nie osiągnęła takiej głębi, jak teoria „klasycznego" już nadprzewodnictwa „niskotemperaturowego" (czyli teoria BCS). Autor wyraża też powszechny niedosyt zastosowań nadprzewodnictwa. Sigurd Hofmann w swoim artykule opartym na jego wykładzie przedstawia zarys historii fizyki pierwiastków superciężkich oraz opisuje teorię i eksperyment prowadzące do odkrycia pod jego kierunkiem pierwiastka o liczbie atomowej 112, który nazwano copernicium. Kroniki przygotowane przez Magdę Staszel oraz notka profesorska Bogusława Fugiela dopełniają zawartość niniejszego numeru Postępów Fizyki.

Jerzy Warczewski - red. naczelny

Spis treści:

1. Korzenie (Smentek, L.), s. 190-201
2. Biały Kruk (Smentek, L.), s. 202-206
3. Kronika, s. 206-206
4. Dwadzieścia lat wolności. Historia fizyka z Kresów (Galasiewicz, Z. M.), s. 207-221
5. Nadprzewodnictwo - pierwsze 100 lat (Wysokiński, K. I.), s. 222-231
6. Pierwiastek copernicium - dlaczego istnieje i jak został wytworzony (Hofmann, S.), s. 232-235
7. Bogusław Fugiel [Tytuły profesorskie], s. 235-235