Postępy Fizyki 61 (4)

W niniejszym zeszycie Postępów Fizyki są - prócz stałych równie ciekawych rubryk, o których niżej - cztery zasadnicze artykuły. W pierwszym z nich Łukasz Cywiński i Tomasz Dietl piszą o jednym z najciekawszych w ostatnim czasie odkryć w dziedzinie fizyki materii skondensowanej. Chodzi tu o niezwykle stabilne (topologicznie chronione) stany brzegowe i powierzchniowe w izolatorach pasmowych z silnym oddziaływaniem spinowo-orbitalnym. Autorzy starają się przybliżyć podstawy fizyki izolatorów topologicznych i omawiają niektóre ze zjawisk, których istnienie zostało przewidziane w tych materia/ach. W drugim artykule Zbigniew Jacyna-Onyszkiewicz omawia oryginalne prace, w których sformułowano zasady termodynamiki kwantowej, koncepcyjnie prostszej i ogólniejszej od kwantowej termodynamiki statystycznej. Autor wskazuje na zastosowanie termodynamiki kwantowej do opisu termodynamicznych właściwości układów nanoskopowych. W trzecim artykule Włodzimierz Skoczny pokazuje nam głównie w oparciu o dzieło Systeme du Monde francuskiego fizyka, matematyka, filozofa o przede wszystkim historyka nauki Piotra Duhema (1861-1916), że okres Średniowiecza nie był okresem „mrocznym" dla rozwoju nauki, lecz przyczynił się do oczyszczenia przedpola intelektualnego dla powstania nauki nowożytnej. Duhem postawił wręcz tezę, że to właśnie wiek XIII trzeba uważać za początek nauk, zwłaszcza dzięki osiągnięciom szkoły paryskiej. Prace Duhema były przyjęte bardzo chłodno przez ówczesnych historyków nauki i dopiero trzeba było upływu kilkudziesięciu lat, aby świat zrozumiał, że Duhem miał rację. W czwartym artykule Grzegorz Karwasz przedstawia filozofię działania, cele dydaktyczne i koncepcję organizacyjną interdyscyplinarnej wystawy interaktywnej z optyki „Fiat Lux! Od Witeona do tomografu optycznego. Zabawy ze światłem". Wystawa łączy elementy fizyki interaktywnej, historii i filozofii nauki, sztuki i literatury, adresowana zaś jest do szerokiej publiczności, w szczególności do młodzieży gimnazjalnej. W artykule dowiadujemy się także o ogromnym sukcesie wystawy i to na dużym obszarze Kraju. W omawianym zeszycie mamy także wspomnienia o trzech wybitnych fizykach, dwóch Polakoch i jednym Ormianinie, którzy odeszli w ostatnim czasie. Są nimi: prof. Jan Stankowski (autorzy wspomnienia: Lidia Piekara-Sady i Stefan Waplak), prof. Narcyz Piślewski (autor wspomnienia: Jadwiga Tritt-Goc) oraz prof. Alexei Norairowicz Sissakian (autorzy wspomnienia: Mieczysław Budzyński, Adam Sobiczewski i Ryszard Sosnowski). Mamy także relację dwojga studentów Jakuba Spiechowicza i Katarzyny Bartuś z Koła Naukowego Fizyków przy IF UŚ z IX Ogólnopolskiej Konferencji Studenckich Kół Naukowych Fizyków. I wreszcie dwa artykuły: o odkryciu i milej dla nas nazwie nowego pierwiastka copernicium 112Cn (autor: Adam Sobiczewski) oraz o jego spolszczonej nazwie (autor: Bernard Jancewicz).

Wierzę, że będzie to miła i pouczająca lektura.

Jerzy Warczewski - red. naczelny

Spis treści:

1.  Izolatory topologiczne - niespodzianki ukryte w strukturze pasmowej izolatorów (Cywiński, Ł., Dietl, T.), s. 134-140
2.  Rebus (Horodecki, R.), s. 141-141
3.  Termodynamika kwantowa (Jacyna-Onyszkiewicz, Z.), s. 142-148
4.  Niechciana historia nauki (Skoczny, W.), s. 149-153
5.  "Fiat Lux!" - czyli zabawy ze światłem (Karwasz, G.), s. 154-158
6.  Narcyz Piślewski (1938 - 2010) (Tritt-Goc, J.), s. 159-160
7.  Jan Stankowski (01.01.1934 - 04.09.2009). W rocznicę śmierci (Piekara-Sady, L., Waplak, S.), s. 161-162
8.  Alexei Norairowicz Sissakian (1944 - 2010) (Budzyński, M., Sobiczewski, A., Sosnowski, R.), s. 163-164
9.  IX Ogólnopolska Konferencja Studenckich Kół Naukowych Fizyków (Spiechowicz, J., Bartuś, K.), s. 165-168
10.  Copernicium - Odkrycie i nazwa pierwiastka 112 (Sobiczewski, A.), s. 169-171
11.  Nowi profesorowie, s. 172-172
12.  Kronika (Jancewicz, B.), s. 173-175