Postępy Fizyki 63 (2)

Niniejszy numer Postępów Fizyki zawiera artykuły dotyczące fizyki i chemii współczesnej oraz dotyczące fundamentów nauki. Pierwszy artykuł dotyczy Nagrody Nobla z fizyki w roku 2011, którą otrzymali Soul Perlmutter (USA), Brian P. Schmidt (Australio), Adom G. Riess (USA), za odkrycie przyspieszającej ekspansji Wszechświata poprzez obserwacje odległych supernowych". Artykuł składa się z listu Yousafa M. Butta do Physics Today przetłumaczonego przez Andrzeja Krasińskiego oraz ze znacznie obszerniejszego komentarza napisanego przez tego ostatniego. Obaj Autorzy uznali przyznanie tej Nagrody za przedwczesne, dyskusjo bowiem na temat wielkości pociemnienia supernowych i jego interpretacji kosmologicznej nadal trwa. Glosy obu Autorów są twórczym wkładem do tej dyskusji oraz ukazują i uzasadniają szereg wątpliwości do tej przedwczesnej decyzji Komitetu Noblowskiego. Drugi artykuł, którego Autorem jest Janusz Wolny, dotyczy Nagrody Nobla z chemii w roku 2011, którą otrzymał Don Shechtman (lzrael) "za odkrycie kwazikryształów" - wykazujących ostre piki dyfrakcyjne, będących zatem strukturami dalekiego zasięgu, ale nieposiadajqcymi symetrii translacyjnej, posiadają one bowiem osie symetrii, np. pięciokrotną czy dziesięciokrotną, które nie dopuszczają do powstania takiej symetrii, przynajmniej w trzech wymiarach. Autor omawia w artykule współczesne sposoby opisu struktury kwazikryształów, mianowicie analizę wielowymiarową, metodę średniej komórki elementarnej (będącą dziełem Janusza Wolnego!) oraz metodę klasterową. Podkreślając istnienie bardzo rozmaitych i przydatnych człowiekowi własności fizycznych kwazikrysztalów wspomnę jako ciekawostkę, że emalia zębów czlowieka i zębów niektórych drapieżników posiada strukturę kwazikryształów nadającą zębom wielką twardość.

W następnym artykule Bogdan Dembiński przedstawia najistotniejsze elementy Platońskiej teorii idei. Porusza podstawowe kwestie związane z epistemologią i ontologiq, ale głównym przedmiotem jego zainteresowonia są związki między matematyką o ontologią w myśli Platona. Bogdan Dembiński podkreśla, że ostatnio postać nauki Platońskiej, zwano „nauką niepisaną", dotyczy koncepcji liczb i figur idealnych, objętych w świetle dwóch najwyższych bytowych pryncypiów. Autor próbuje przedstawić istotę Platońskiego rozumienia matematyki oraz wyjaśnić status bytowy przypisywany przez Platana przedmiotom matematycznym. Wiele poglądów Autora skrystalizowało się pod wpływem dyskusji z Rogerem Penrose'm. Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, jak głęboko zakorzeniona jest w filozofii Platona nauka współczesna. Tę myśl ilustruję faktem, że szesnastoletni Heisenberg znał biegle łacinę i grekę i w tych językach czytał dzieła filozofów, w szczególności przestudiował całego Platona.

W kolejnym artykule Lidia Smentek zastanawia się nad niezwykłymi związkami dźwięku i koloru i jako fizyk poszukuje wytłumaczenia słyszenia dźwięków w kolorach. Przedstawia - niezwykle prostą zresztą - teorię transpozycji dźwięków na kolory. Daje różne przykłady, nawet osoby Feynmana, słyszenia na kolorowo. Odwiedza prawdopodobnie najnowocześniejsze na świecie studio nagrań i opisuje różne aspekty fizyczne stanowiące tło do nagroń. A wszystko to dzieje się w klimacie i atmosferze muzyki country w Nashville, Music City USA.

Jolanta Prywer w swym artykule zajmuje się zjawiskiem biomineralizacji występującym w organizmach bakterii, zwierząt i człowieka (tu np. kamienie moczowe i żółciowe). Podkreśla, że zjawisko to często zachodzi pod wpływem odpowiednich bakterii. Mamy też piękne wspomnienie o Profesorze Janie Kalinowskim pióra Juliusza Swarokowskiego. Wreszcie Listy od i do Redakcji a także Kroniki dopełniają treści niniejszego numeru Postępów Fizyki.

Jerzy Warczewski - red. naczelny

 

Spis treści:

1. Przedwczesna decyzja o nagrodzie Nobla? (Butt, Y. M.), s. 50-53
2. Kronika (Drozdowski, W., Wąsowicz, T. J.), s. 53-53
3. Nagroda Nobla za odkrycie kwazikryształów (Wolny, M.), s. 54-57
4. O ideach Platońskich (Dembiński, B.), s. 58-66
5. Kolorowa pocztówka dźwiękowa (Smentek, L.), s. 67-77
6. Od bakterii do kamienia moczowego, czyli o biomineralizacji mineralnych składników moczu w warunkach in vitro (Prywer, J.), s. 78-88
7. Prof. dr hab. Jan Kalinowski 1938-2010 (Sworakowski, J.), s. 89-91
8. Listy od i do redakcji (Warczewski, J., Smentek, L.), s. 92-94